Tarihin Kafuwar Birnin TIMBUKTU
An kafa birnin Timbunku ne a karni na 4 AD a kusa da wata rijiya mallakin wata tsohuwa da aka fi sani da Buktu. Wannan daga baya ya sanya sunan birnin; wurin Buktu. Tim-buktu.
Timbuktu yana da yawan mutanen karni na 14 AZ na 115,000 – sau biyar ya fi na tsakiyar London girma (Londonium karkashin Romawa a karni na 2 AD). Mansa Musa ya gina masallacin Djinguerebere a karni na 14. Birnin yana da shimfidar titin, hanyoyin sadarwa masu tsari, tsarin hanyar ruwa mai kyau da tsarin gine-gine.
Jami’ar Sankore ta kasance kusan jami’a ta 3 a duniya bayan Alexanderia, kuma tana da dalibai 25,000 daga Afirka da kuma tekun Mediterrenean (Jami’ar Timbuktu tana da dubban jama’a daga Turai a matsayin dalibai. A zamanin yau an gudanar da bincike daga jami’ar Faransa kuma ya kasance ya gano cewa, ilimin lissafi da ake koyar da masu fara karatu a Jami’a sannan kuma haka ake koyar da daliban shekara ta biyu a jami’o’i a kasar Faransa a yau), suna koyo daga bakin magana kamar Sidi Yayi.
Akwai dakunan karatu da yawa waɗanda ke ɗauke da kundin ƙarni na ƙarni a cikin alchemy, kimiyya, aikin gona, likitanci, gine-ginen Afirka na tsakiya, lissafi da sauransu, a lokacin ba a kafa oxford ba tukuna. Sarki Sunni Ali ne ya fara kona dakunan karatu na Timbuktu, wanda ba ya son malamai sannan kuma Judar Pasha wanda kambin Moroko ya dauki hayarsa ya wawushe garin a karshen karni na 16. Judar Pasha yayi nasara. Ya yi amfani da ikon musket don wawashe Gao, Djenne da Tibutku. An ba shi lada da raƙuma 30 na zinariya da aka wawashe daga daular Songhai lokacin da ya koma Morroco, ya yi nasara, a 1599 CE, ya tashi a 1590.
London akasin haka (don ingantacciyar fahimtar fahimta) tana da yawan mutane 20,000, ba tare da manyan tituna ba ko tsarin ruwan jama’a, wuraren wanka na jama’a ko dakunan karatu kafin karni na 16 AZ.
Yawancin Turawa na tsakiyar zamani suna tunanin birnin Tibutku a matsayin tatsuniya, kamar el dorado ko Atlantis bisa ga binciken Paul Cooper. Ibn Battuta, wani dan kasar Moroko a karni na 14, wanda ya rubuta tafiye-tafiyensa a mafi yawan kasashen Afirka, Europa da Asiya a wancan lokaci ya bayyana birnin bisa ga tatsuniyar da ta dabaibaye mafi yawan tattaunawar Timbuku a Turai na wancan lokacin… “A Afirka, zinari na girma. a cikin rairayi kamar karas suke yi kuma ’yan asalin kasar nan su tsince shi da gari ya waye”. Tibutku cibiyar koyo ta yammacin Afirka ce…masu cinikayya da gwal.
