Tarihin Rijiyar Kusugu

Rijiyar Kusugu tsohuwar rijiya ce da ke garin Daura a Najeriya. Rijiyar dai ta shahara da alaka da almara na jarumi Bayajidda ya kayar da macijin Sarki. Rijiyar da kuma burbushin da Bayajidda ya ce ya yi a yanzu ya zama wurin yawon bude ido.

Bisa ga tatsuniyar Hausawa, al’ummar Hausawa sun shafe sama da shekaru 2000 suna zaune a Sudan ta Tsakiya (yawancin Arewacin Najeriya na zamani da wani yanki na Nijar). An yi imanin cewa Daura na daya daga cikin manyan biranen kasar Hausa a lokacin. Tana da sarauniya a matsayin shugaban gwamnati masu kula da al’amuran jama’a. A zamanin sarauniya Daurama babbar hanyar samar da ruwa ga Daura ita ce rijiyar Kusugu. Amma a ranar Juma’a ne kawai aka ba mutane damar diban ruwa saboda wani bakon maciji da ke zaune a cikin rijiyar.

Haka mutane suka ci gaba da fama da ƙishirwa da yunwa har wata rana wani wanda ake kyautata zaton basaraken Bagadadi ne, Bayajidda (Abu Yazid) ya zo Daura saboda ya kasa samun sarauta bayan rasuwar mahaifinsa. Jajirtaccen Yarima bayan ya sauka a gidan wata tsohuwa mai suna Ayyana, ya nemi ruwa, amma ba a ba shi ba. Sannan ya bukaci a nuna masa rijiyar ya debo ruwa. An yi masa gargaɗi game da wani bakon maciji. Ya je rijiyar ya kashe macijin bayan ƙazamin fada. Sai sarauniya ta aure shi, ya zama Sarki. Domin bai iya Hausa a da, sai mutane suka fara kiransa Bayajidda, ma’ana, a da bai gane ba.

Ya haifi ’ya’ya bakwai wadanda suka mulki jihohin Hausa bakwai da ake ce wa Hausa Bakwai. Rijiyar Kusugu dai ita ce wurin da Bayajida ya kashe katon maciji da macijiya a karni na 10 domin macijin ba zai bari mutanen Daura su rika diban ruwa a rijiyar sau daya kawai a mako, musamman ranar Juma’a.