1930-2013: Tarihin Alhaji Mudi Sipikin

Alhaji Mahmud Muhammad, an rage sunan shi da Mudi, bisa ga al’adar Hausawa; Wanda aka fi sani da Mudi Sipkin, an haife shi ne a ranar 1 ga Oktoba, 1930, a Darma Quaters cikin birnin Kano, ga iyalin Muhammad Buwa da Hadiza, wanda ake yi wa lakabi da Maifura. Kakansa Abdullahi, dan asalin Fulani ne daga Auyo, Masarautar Hadejia a lardin Kano a lokacin.

Kakansa Sulaiman dan Abdullahi ya yi hijira zuwa kano ya haifi Alhaji muhammadu Buwa mahaifin Sipikin. Mahaifiyarsa Hadiza, diyar Ibrahim (Iro) kuma jikar Sarkin Katsina na 7, Abubakar (1887-1905) na Dallazawa Fulbe. Kakarsa ta mahaifinsa Maryam, wacce aka fi sani da Yaya Duwa, diyar Wamban Daura ce yayin da kakansa, Sulaiman, shi ne Fulata-Barno. Wannan yana nufin cewa dangin Fulbe ne ko kuma cakuda Fulbe ne da kanuri daga Barno.

Muhammad mahaifin sipikin ya auri mata hudu ya haifi ‘ya’ya goma sha hudu. Hudu daga cikinsu sun mutu tun suna kanana. Domin Mudi bai mutu ba, ana yi masa laqabi da ”kyauta”, baiwa ce daga Allah, kuma alamar godiya ga Allah.

Mudi ya zama sananne ta hanyar laƙabi da yawa, waɗanda aka samo su daga hazaka na ƙuruciya, halaye, keɓantar hankali. ”Kyauta”; a jiki ko na hankali, ”Gwani” wato haziki ko whizz-kid da ”Sipikin”’ wato ma’ana maras fargaba kamar yadda ake kiran matasan daliban zamanin Mudi (duk da cewa Mudi bai taba zuwa makaranta ba).

An san shi koyaushe yana da tsabta da wayo.

Mudi, kamar kowane yaro a Arewacin Nijeriya, ya yi karatunsa na farko na Musulunci a Fiqhu (Fiqhu), Tauhid (Tuhidi), Hadisi (Hadisin Annabci) da dai sauransu, daga wajen mahaifinsa, kafin ya je karatun Alkur’ani a wajen Malam Umaru Badamagare a wajen Malam Umaru Badamagare. Zangon Barebari, Kano city.

Sipikin bai taba zuwa makarantar boko don karatun ilimin yammacin duniya ba, duk da haka ya sami damar samun GCE (General Certificate in Education) ta hanyar wasiku da wata makaranta a Landan tsakanin 1953-1960. Ya halarci Darussan Karatu ne kawai wanda mutanen zamaninsa suka shirya a Shahuci da sauran darussa da Malam Aminu Kano ya koyar a Sudawa Quaters.

Malamansa na farko a darussan Karatun Shahuci sun hada da Malam Aminu Kano, Alhaji Yusuf Maitama Sule (Dan Masanin Kano), Shu’aibu Kazaure, da sauransu. Ya shiga makarantar Fahadiyya da ke Madina a kasar Saudiyya a shekarar 1953.

Mudi ya kasance hamshakin dan kasuwa, inda ya yi mu’amala da manyan kamfanoni na Turai da na Lebanon kamar GBO, UAC, Chalerams, PZ da wani kamfanin kekuna mallakin wani dan kasar Lebanon. Da wadannan sana’o’in, Mudi Sipikin ya samu damar raba kekuna 100 ga PRP domin saukaka sufuri.

Mudi ya yi aiki a matsayin wakilin Hukumar Alhazai ta Yammacin Afirka a shekarar 1955, wani kamfani mai balaguro mallakin Alhassan Dantata, yana jigilar mutane zuwa Saudiyya ta hanyar kasa kafin ya tura su jirgin ruwa ta kasar Sudan.

Mudi Sipikin yana da masaniya kan ci gaban siyasa a duk fadin duniya kuma ya yi balaguro zuwa kasashe da dama a duk nahiyoyin duniya.

Mudi ya kasance mai kishin kasa, saboda shigarsa cikin gwagwarmayar yancin kai. A matsayinsa na mai fafutukar siyasa, Mudi ya fuskanci dauri daga manyan sarakuna da kuma sarakunan mulkin mallaka. Ya yi zaman gidan yari na watanni 10 a Kaduna saboda ya yi waka mai suna Rasha Abokan Fita Kunya (1962), wakar da ta saba wa muradin Turawan mulkin mallaka na Ingila.

Sipikin ya kasance memba na kungiyar Northern Element Progressive Union (NEPU), jam’iyyar siyasa mai tsattsauran ra’ayi a zuciyar al’ummar kasa, mai yaki da mulkin mallaka da kuma manyan sarakunan gargajiya. Komawar gwagwarmaya Mudi da ’yan uwansa NEPU sun fuskanci wahalhalu da wahalhalu.

An kafa NEPU a shekarar 1950 kuma ta yi suna a karkashin Mallam Aminu Kano, tare da sauran membobin da suka hada da Alhaji Magaji Danbatta, Malam Abba Maikwaru, Bello Ijimu. Sauran mambobin farko sun hada da Musa Kaula, Uba Na Alkasim, Tanko Yakasai, Sani Darma da Lawan Dambazau, da dai sauransu.

Ya rike mukamai daban-daban a matakin jam’iyya, inda ya zama mai ba NEPU shawara kan harkokin tsaro a shekarar 1950, kafin ya kafa jam’iyyarsa ta siyasa wadda aka fi sani da Askianist Movement. An ce ya shiga kusan dukkan jam’iyyun siyasar da ake da su kafin samun ‘yancin kai. Ya sauya sheka zuwa wata jam’iyya ko dai saboda rashin jituwa kan kaucewa akidar jam’iyyar ko kasa cimma manufofinta.

Mudi ya halarci taron tsarin mulki da aka yi a Landan karkashin tutar kungiyar Action Group (AG) a shekarar 1953, lamarin da ya haifar da rikici tsakanin Mudi da sauran jami’an NEPU. Dangane da haka, ya kare kansa da kyau cewa ya yi aiki a AG a matsayin wata gada don sassauta bambance-bambancen kabilanci, yanki da siyasa a tsakanin yankuna uku na kasar don kada masu mulkin mallaka su yi amfani da kabilanci da yanki su musanta.
Najeriya ta samu ‘yancin kai cikin kankanin lokaci.

Mudi shi ne shugaban kwamitin hakuri da addini na kasa (1986) a ofishin tsohon shugaban kasa Janar Ibrahim Badamasi Babangida. Ya bayar da gagarumar gudunmawa wajen hada kan addini da kabilanci ta hanyar tarurrukan tarurruka da tarukan karawa juna sani. Mudi ya taba rike mukamin Shugaban Hukumar Ilimi ta Jihar Kano (1979-1983).

Mudi shi ne ya kafa kungiyar Hikima Club, kungiyar mawaka masu yin wakoki da harshen Hausa. Yayi wakoki da dama da suka hada da Wakar Tuwo, Rasha Abokan Fita Kunya, Arewa Jamhuriyya Kawai, Zuwan mu Ingila Gyaran Mulki, Shehu Malam Nasiru Kabara, Wasiyya Sipikiyya, Madinar Annabi, Yabon Fasahar Mutanen Da da Kirkinsu, Kukan Kurciya, Husufin. Rana, Gadar Zare, Karangiya, Karara, Wakar Yagana, Halayen Mutanen mu,Turaren Kamshi, etc.

An buga wakarsa ta farko ta Wakar Tuwo a shekarar 1946, lokacin da Mudi ya kai shekaru 18, inda ya bayyana damuwarsa ga yunwa da halin da talakawa ke ciki – da kuma yadda aka yi musu.

Sipikin yana da kwarewa mai ban sha’awa a ilimin addinin musulunci, wayewar kai a siyasance, wanda hakan ya kara masa karfin gwuiwa ga al’adun Hausawa wanda yake ganin ba addinin musulunci ba ne da koma baya: Bori, Tsibbu da sauran ayyukan Maguzanci.

Alhaji Mudi Sipikin, a matsayinsa na kwararre, masani kan ilimin addinin Musulunci da wayar da kan al’umma kan harkokin siyasa, ya koka da batutuwa da dama a cikin ayyukansa, inda ya shafi bangarori da dama ta hanya mai inganci da ma’ana. Ya yi waka ne a kusan kowane fanni na rayuwa da kuma kan kowace matsala da ke fuskantar al’umma. Ya kasance yana da damar da zai iya kai wa ga al’amuran da ke damun sa ta hanyar amfani da iliminsa mai ban sha’awa wajen yin wakoki.

Abubuwan da suka sa Sipikin ya rubuta suna da rikitarwa, tarihi, ban sha’awa da kuma tada hankali: siyasa, addini, matsalolin al’umma, al’adu, aure, ilimi, al’amuran iyali, tattalin arziki; da kutsawa da rugujewar dakaru na zamani da ake ganin sun zubar da tarbiyyar al’ummar Hausawa da magabata na kasar suka yi.

Sipikin mutum ne na iyali (mai zumunci), mai taimakon jama’a, fitaccen ɗan gwagwarmayar siyasa, ɗan gwagwarmayar canjin zamantakewa kuma babban mawaƙin jama’a. Sipikin mashahurin mawaki ne. Har ya zuwa rasuwarsa, ya rika karanta wakokinsa a wuraren taron jama’a domin jin dadin masu sauraronsa.

Sipikin ya mutu yana da shekaru 83, a ranar 19 ga Fabrairu, 2013.